Coraz więcej z nas mówi o własnej psychoterapii. To cieszy, że świadomość wokół tego tematu zaczyna wzrastać, a swoim doświadczeniem bycia w tym procesie dzielą się zarówno osoby popularne, jak i nasi bliscy – przyjaciele czy rodzina. Psychoterapia to droga do poznania siebie i zmiany, bez dwóch zdań. Bywa jednak trudna i na pewno obarczona jest – przynajmniej na początku – dużą niepewnością.
Ten wpis dedykuję osobom, które rozważają rozpoczęcie własnego procesu terapeutycznego, ale mają w głowie wiele pytań bez odpowiedzi. Jest on kolejnym elementem noworocznego cyklu Istotnie., podczas którego poruszamy temat zmian. Poniżej znajdziesz wątpliwości, z którymi możesz mierzyć się przed terapią, a które są całkiem naturalne.
🔸 WĄTPLIWOŚĆ 1.
Czy to już jest ten moment, by pójść do terapeuty? Może nie potrzebuję go i poradzę sobie sam?
Z definicji psychoterapii wynika, że dzieje się ona po to, by poprawić Twój dobrostan. Terapeuta po pierwsze powinien wyposażyć Cię w narzędzia, które pomogą Ci radzić sobie z tym, co do tej pory sprawiało kłopot. Po drugie – pomóc dostrzec i zinterpretować fakty oraz towarzyszące im emocje.
Jeśli zatem Twoje trudności są źródłem cierpienia, czas najwyższy poprosić o pomoc. Czy poradzisz sobie sam? Trudno powiedzieć, każdy z nas w inny sposób przeżywa i rozwiązuje problemy. Zależy to od bardzo wielu czynników – osobowości, środowiska, w którym dorastałeś i w którym przebywasz obecnie, od zasobów i od natury samego problemu, z którym się zmagasz.
Czasami wskazówek do rozpoczęcia terapii dostarcza rzeczywistość – otoczenie zauważa, że funkcjonujesz inaczej. Ty sam dostrzegasz, że Twoja codzienność uległa zmianie i nie czujesz się z tym dobrze. Być może na polu zawodowym i prywatnym zaszły zmiany na gorsze, a Ty nie umiesz nad tym zapanować. Może ciało daje znać, że nie ma tyle sił, co kiedyś? Wszystko to jest dobrym “pretekstem”, by poszukać przyczyny.
Ponadto pierwsza konsultacja z psychoterapeutą może posłużyć temu, by dowiedzieć się nieco więcej o samym problemie i jego wadze.
🔸 WĄTPLIWOŚĆ 2.
Czego spodziewać się po pierwszej wizycie?
Każdy terapeuta ma swój styl pracy, a spotkania przybierają bardzo indywidualny charakter. Pierwsza wizyta jest po to, by rozpocząć proces poznawania się. Psychoterapeuta dowiaduje się o Tobie i Twojej historii, Ty zaś powoli poznajesz człowieka, z którym nawiążesz być może wyjątkową relację.
Na pierwszym spotkaniu prawdopodobnie zostaniesz poproszony o to, by opowiedzieć o swojej motywacji (dlaczego przychodzisz?), o swoim problemie i oczekiwaniach wobec terapii. Terapeuta opowie o tym, w jaki sposób pracuje i co czeka Was w najbliższym czasie.
Najczęściej jest tak, że pierwsze trzy sesje są (zarówno dla Ciebie, jak i dla terapeuty) czasem na ustalenie zasad terapii. To również przestrzeń na to, by odpowiedzieć sobie na pytanie: czy człowiek, który siedzi przede mną jest tym właściwym do współpracy?
Wspomniane wyżej zasady współpracy obejmują m.in.:
🔹 częstotliwość spotkań,
🔹 szacowany czas trwania terapii,
🔹 cel terapii,
🔹 koszt terapii oraz zasady odwoływania spotkań.
🔸 WĄTPLIWOŚĆ 3.
Z czym mogę zgłosić się na terapię?
To ważne pytanie, bo terapia nie pomaga jedynie w radzeniu sobie z ogromnymi problemami, jak wielu z nas myśli. Celem może być również psychoedukacja, wsparcie w sytuacji kryzysu, pomoc w dostosowaniu się do otoczenia, samodoskonalenie czy odkrycie sensu oraz doświadczanie.
Do terapeuty może zatem zgłosić się osoba zarówno w kryzysie po śmierci bliskiego, osoba nie umiejąca odnaleźć się w nowej pracy, jak i osoba ciekawa wpływu dzieciństwa na swoje dorosłe życie. Nie zawsze do terapii popycha nas wyłącznie cierpienie!
🔸 WĄTPLIWOŚĆ 4.
Jak wybrać terapeutę i po czym poznać, że to ten właściwy?
Wielu z nas nie czuje się komfortowo otwierając się przed obcą osobą. Często ten dyskomfort hamuje nas przed podjęciem próby rozmowy z terapeutą. To całkiem naturalne i zrozumiałe. Trzeba też pamiętać, że terapia jest trochę jak związek – może się okazać, że Ty i terapeuta do siebie „nie pasujecie” i warto wtedy poszukać tej relacji, w której poczujesz się całkowicie bezpiecznie.
Relacja powstająca pomiędzy Tobą a terapeutą powinna być jak przymierze. Dawać poczucie bezpieczeństwa i pełnej akceptacji, być stabilna oraz pełna respektu dla obu stron. Umiejętnościom terapeutycznym poświęcimy osobny wpis. To jednak, co powinno cechować terapeutę, w zakresie umiejętności “miękkich” to m.in.: ciekawość Ciebie i Twojego świata, aktywne słuchanie i pełna obecność, brak oceniania, szacunek dla Ciebie i Twoich spraw.
Szukając psychoterapeuty warto sprawdzić kilka aspektów.
🔹 Czy ma wykształcenie psychoterapeutyczne? To najczęściej 4-letnie szkolenie w wybranym nurcie wraz z certyfikatem uprawniającym do wykonywania zawodu?
🔹 Czy korzysta z superwizji?
🔹 Czy ma wykształcenie psychologiczne? Nie wszyscy terapeuci muszą je mieć, ale jeśli chciałbyś, by Twój terapeuta był także psychologiem, zwróć na to uwagę.
🔹 Opinie znajomych – poczta pantoflowa w tym obszarze ma się całkiem nieźle.
🔹 Opinie w Internecie – warto, choć trzeba być ostrożnym.
🔸 WĄTPLIWOŚĆ 5.
Czy terapeuta znajdzie dla mnie rozwiązanie problemu?
Nie. Terapeuta będzie Ci towarzyszył w poznawaniu siebie i poszukiwaniu rozwiązania problemu. Wiele osób zagląda do gabinetu psychologa czy psychoterapeuty z pytaniem “co robić?”. Piękno, ale też trudność tego procesu polega na tym, że poszukujemy odpowiedzi ze wsparciem terapeuty, ale nie obarczamy go odpowiedzialnością za decyzje w swoim życiu. Jesteśmy samodzielni i autonomiczni.
Czasami terapeuta jest bardziej podążający za klientem, czasami bardziej dyrektywny. Zależy to m.in. od podejścia, w którym pracuje i od zasobów, z którymi przyjdziesz do gabinetu. Inaczej bowiem przebiega praca ze sprawcą przemocy, inaczej z osobą, której cel to samopoznanie, a jeszcze inaczej z klientem chorującym na depresję.
🔸 WĄTPLIWOŚĆ 6.
Nie wiem jak mówić o moim problemie. Boję się, że terapeuta mnie nie zrozumie. W zasadzie nie do końca wiem, co mi jest…
To naturalne, że procesy toczące się w Twojej głowie mogą być trudne do zwerbalizowania. Bądź jednak spokojny. Psychoterapeuci to osoby, które posiadają doświadczenie i wiedzą w jaki sposób pokierować rozmową, by poznać istotę Twojego problemu. Posługują się również bardzo konkretnymi technikami na to pozwalającymi. Po prostu bądź sobą i otwórz się na pytania.
🔸 WĄTPLIWOŚĆ 7
Co to jest nurt psychoterapeutyczny i jaki będzie dla mnie najlepszy?
Nurt, nazywany również modalnością, to podejście, w którym kształcą się psychoterapeuci. W ciągu kilkuletniego szkolenia adepci poznają historię danego nurtu, założenia dot. koncepcji człowieka oraz mechanizmów nim sterujących, a także psychopatologii i technik pracy z pacjentem/klientem.
Takich nurtów jest ponad 400(!), a technik terapetucznych jeszcze więcej. Najpopularniejsze jednak, to:
🔹 nurt poznawczo-behawioralny, który zakłada, że zmianę zachowania możemy uzyskać poprzez modyfikację postrzegania otoczenia. Terapeuta poprzez zastosowanie różnych technik pomaga klientowi dostrzec “błędy w myśleniu” i zweryfikować je. Skutkiem takiej walidacji jest wypracowanie nowej strategii radzenia sobie – dobrej dla klienta, zoptymalizowanej. Terapia CBT sprawdza się m.in. w zaburzeniach lękowych i afektywnych. Może pomóc również osobom z problematycznymi nawykami, takimi jak prokrastynacja czy nałogi.
🔹 nurt psychodynamiczny – zakładający, że człowiek pozostaje pod wpływem swojej nieświadomości, frustrowanych potrzeb oraz nierozwiązanych konfliktów. Relacja z terapeutą zwiększa dostęp do nieświadomych treści i pozwala na ich interpretację. Jest również podróżą przez dzieciństwo aż do teraźniejszości. Stosowana w wielu sytuacjach: w zaburzeniach nastroju, lękowych, problemach z odżywianiem, w konfliktach interpersonalnych.
🔹 nurt humanistyczno-egzystencjalny – kładzie nacisk na klienta jako jednostkę i poszerzanie jego świadomości. Zmiana w wyniku terapii zachodzi m.in. poprzez odkrywanie potencjału i doświadczanie siebie jako osoby sprawczej oraz akceptowanie ograniczeń wynikających z ludzkiej egzystencji. Terapia pomaga również poznać potrzeby i pragnienia klienta oraz pozostawać w zgodzie z nimi. Do terapii w tym nurcie zalicza się m.in. Gestalt i podejście narracyjne.
🔹 nurt integracyjny – jest połączeniem wszystkich nurtów, a terapeuta dobiera odpowiednie techniki pracy do aktualnych potrzeb klienta.
Co istotne, ważniejsza niż modalność jest relacja terapeutyczna. Kontakt nawiązany z terapeutą jest kluczowy w drodze do zdrowienia. To, co może być dla Ciebie ważne to czas trwania terapii. Za krótsze terapie uznajemy m.in. poznawczo-behawioralną, za dłuższe: psychoanalizę i terapię Gestalt. Wszystko jednak finalnie zależy od Ciebie i Twojego procesu. Może on się bowiem skracać i wydłużać w zależności od Twoich potrzeb. To czy wybrany nurt jest dla Ciebie możesz skonsultować na pierwszej sesji.
🔸 WĄTPLIWOŚĆ 8.
A co jeśli terapeuta będzie mnie irytował?
Wtedy powinieneś mu o tym powiedzieć. O wszystkim, co teoretycznie nie jest przyjemne – o złości wobec niego, smutku, poczuciu opuszczenia czy krzywdy. To dla terapeuty ważna informacja o tym, co przeżywasz, a on sam nie obrazi się! Jest przecież profesjonalistą. W gabinecie mają prawo ujawnić się emocje, których do tej pory nie umiałeś nazwać – mniej i bardziej przyjemne, czasami również bezradność. To wszystko jest jak najbardziej w porządku.
Pojawienie się uczucia złości czy smutku nie powinno od razu popychać Cię do zmiany terapeuty, warto pozwolić sobie na przeżywanie tych emocji. Jeśli jednak będziesz coraz gorzej czuć się w kontakcie z terapeutą, warto rozważyć zmianę.
🔸 WĄTPLIWOŚĆ 9.
Czy terapeutę obowiązuje tajemnica?
Tak. Jedyne wyjątki, które zwalniają terapeutę z obowiązku dochowania tajemnicy to sytuacje, kiedy wymaga tego dobro wyższe, np. w sytuacji przemocy lub zagrożenia życia. Wtedy terapeuta ma obowiązek zgłosić to do odpowiednich organów lub opiekunów osoby małoletniej. Z tajemnicy może psychoterapeutę zwolnić również sąd lub prokurator.
🔸 WĄTPLIWOŚĆ 10.
Czy psychoterapeuta przepisuje leki i wystawia zwolnienia lekarskie?
Nie. Może to zrobić jedynie lekarz. O różnicach między psychoterapeutą a psychiatrą przeczytasz we wpisie Pauli Domozych.
***
W cyklu psychoterapeutycznym powstanie jeszcze kilka wpisów. Zastanowimy się nad jej efektywnością oraz jakie procesy prowadzą do zmiany. Pochylimy się również bardziej szczegółowo nad nurtami, w których pracują psychoterapeuci. Tymczasem, jeśli jakaś wątpliwość Ci towarzyszy, a nie została wyjaśniona wyżej, napisz do mnie: paulina.bochenek@istotnie.com. Dodam ją do wpisu wraz z wyjaśnieniem. Powodzenia w wyborach! 🙂
Bibliografia:
O. Prochaska, John C. Norcross, Systemy psychoterapeutyczne. Analiza transteoretyczna.
Feltham, I. Horton, Psychoterapia i poradnictwo, t. 1.
Chu, V. Psychoterapia Gestalt. Wykład podstawowy.